Yeşil Sertifikalar ve Yeşil Taksonomiler: Türkiye’de Yeşil Binaların Geleceği

Günümüzde yeşil dönüşüm, çevresel faydaların yanı sıra ekonomik büyüme ve toplumsal refah için de yeni fırsatlar sunmaktadır. Avrupa Birliği (AB), 2050 yılına kadar karbon nötr olmayı hedefleyen Yeşil Mutabakat ile bu dönüşümü hızlandırmaktadır. Bu çerçevede geliştirilen AB Taksonomisi (EU Taxonomy), sürdürülebilir yatırımların tanımlanması ve teşvik edilmesi için önemli bir referans noktasıdır.

Türkiye de benzer şekilde kendi Türkiye Yeşil Taksonomisini geliştirme çalışmalarını sürdürmektedir. Bu girişimler, ülkemizin sürdürülebilir finansman ve yeşil ekonomi hedeflerine ulaşmasında kritik bir rol oynayacaktır.

Bu yazımızda, yeşil bina sertifikasyon sistemlerinin AB ve Türkiye Yeşil Taksonomileri ile olan uyumunu ve Türkiye'deki potansiyel etkilerini detaylı bir şekilde ele alacağız.

Yeşil Sertifikalar ve Yeşil Taksonomiler Nedir?

Yeşil bina sertifikasyon sistemleri, binaların çevresel performansını değerlendiren ve sürdürülebilirliği teşvik eden standartlardır. Dünya genelinde en yaygın kullanılan sertifikalar arasında:

• YeS-TR (Yeşil Sertifika Sistemi Türkiye): Türkiye'nin iklimsel, coğrafi ve kültürel özelliklerine uygun olarak geliştirilen ulusal bir yeşil bina sertifikasyon sistemidir. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yürütülen YeS-TR, binaların ve yerleşimlerin çevresel performansını değerlendirmektedir.
• LEED (Leadership in Energy and Environmental Design): Enerji verimliliği, su tasarrufu, malzeme seçimi ve iç mekân çevre kalitesi gibi alanlarda bina performansını değerlendirir.
• BREEAM (Building Research Establishment Environmental Assessment Method): Enerji, su, malzeme, atık, sağlık ve refah gibi kategorilerde sürdürülebilirlik performansını ölçer.
• DGNB (Deutsche Gesellschaft für Nachhaltiges Bauen): Ekonomik, ekolojik ve sosyo-kültürel kriterleri içeren bütünsel bir yaklaşımla bina ve kentsel alanları değerlendirir.

AB Taksonomisi, yatırımcıların, şirketlerin ve politika yapıcıların ekonomik faaliyetlerin çevresel sürdürülebilirliğini belirlemelerine yardımcı olan bir sınıflandırma sistemidir. Altı çevresel hedefe odaklanmaktadır:

1. İklim Değişikliğinin Azaltılması

2. İklim Değişikliğine Uyum

3. Su ve Deniz Kaynaklarının Sürdürülebilir Kullanımı ve Korunması

4. Döngüsel Ekonomiye Geçişin Sağlanması

5. Kirliliğin Önlenmesi ve Kontrolü

6. Biyoçeşitliliğin ve Ekosistemlerin Korunması ve Restorasyonu

Bir ekonomik faaliyet, bu hedeflerden en az birine önemli ölçüde katkıda bulunurken, diğerlerine de "ciddi zarar vermeme" (Do No Significant Harm - DNSH) ilkesine uygun olmalıdır.

Türkiye Yeşil Taksonomisi Çalışmaları

Türkiye, uluslararası standartlarla uyumlu bir çerçeve oluşturmak amacıyla kendi Türkiye Yeşil Taksonomisini geliştirmektedir. Bu taksonominin geliştirilmesi, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, BDDK ve ilgili bakanlıklar tarafından koordine edilmektedir.

Türkiye Yeşil Taksonomisi'nin Amaçları:

• Sürdürülebilir Yatırımların Teşviki: Çevre dostu projelerin finansmanını kolaylaştırmak ve yatırımcıları sürdürülebilir projelere yönlendirmek.
• Uluslararası Uyum: AB Taksonomisi ile uyumlu bir çerçeve oluşturarak, uluslararası finansal piyasalarla entegrasyonu sağlamak.
• Çevresel Hedeflerin Desteklenmesi: İklim değişikliği ile mücadele, su kaynaklarının korunması, döngüsel ekonomi ve biyolojik çeşitliliğin korunması gibi ulusal ve uluslararası çevresel hedeflere katkı sağlamak.

Yeşil Sertifikalar ve Yeşil Taksonomilerin Uyum Noktaları

Yeşil bina sertifikasyon sistemleri, hem AB Taksonomisi hem de Türkiye Yeşil Taksonomisi ile birçok ortak noktaya sahiptir:

1. Enerji Verimliliği ve İklim Değişikliğinin Azaltılması
• Yeşil Sertifikaların Yaklaşımı: Sertifikasyon sistemleri, binaların enerji performansını iyileştirmeyi ve karbon emisyonlarını azaltmayı hedefler. Enerji tüketimini azaltmak, yenilenebilir enerji kullanımı ve enerji verimli tasarım uygulamaları ile iklim değişikliğine olumsuz etkileri minimize eder.
• Taksonomiler ile Uyum: AB ve Türkiye Yeşil Taksonomileri, "İklim Değişikliğinin Azaltılması" hedefine öncelik verir. Yeşil sertifikaların enerji verimliliği kriterleri, bu hedefe ulaşılmasında önemli bir araçtır.

2. Su ve Deniz Kaynaklarının Sürdürülebilir Kullanımı ve Korunması

• Yeşil Sertifikaların Yaklaşımı: Su tüketimini azaltmak, su verimliliğini artırmak ve su kaynaklarını korumak için stratejiler geliştirir. Yağmur suyu hasadı, gri su kullanımı ve su verimli peyzaj tasarımı gibi uygulamalar teşvik edilir.
• Taksonomiler ile Uyum: Su kaynaklarının korunması, taksonomilerin temel hedeflerinden biridir. Yeşil sertifikaların su yönetimi stratejileri, bu hedeflerle uyumludur.

3. Döngüsel Ekonomiye Geçişin Sağlanması

• Yeşil Sertifikaların Yaklaşımı: Malzeme verimliliği, atık azaltımı ve geri dönüşüm uygulamaları ile döngüsel ekonomiyi destekler. İnşaat ve yıkım atıklarının yönetimi ve sürdürülebilir malzeme seçimi önemlidir.
• Taksonomiler ile Uyum: Döngüsel ekonomi prensipleri, taksonomilerin önemli bir bileşenidir. Yeşil sertifikaların malzeme ve kaynak kullanımına yönelik kriterleri, döngüsel ekonomiye geçiş sürecinde katkı sağlar.

4. Kirliliğin Önlenmesi ve Kontrolü

• Yeşil Sertifikaların Yaklaşımı: Kirlilik kaynaklarını minimize etmeyi ve kontrol altına almayı amaçlar. Düşük emisyonlu malzemelerin kullanımı, iç mekân hava kalitesinin iyileştirilmesi ve kirlilik kontrol planları önemli bileşenlerdir.
• Taksonomiler ile Uyum: Kirliliğin önlenmesi ve kontrolü, taksonomilerin çevresel hedefleri arasında yer alır. Yeşil sertifikaların bu alandaki uygulamaları, bu hedeflere doğrudan katkı sağlar.

5. Biyoçeşitliliğin ve Ekosistemlerin Korunması ve Restorasyonu

• Yeşil Sertifikaların Yaklaşımı: Sürdürülebilir arazi kullanımı, doğal habitatların korunması ve yerel ekosistemlerin desteklenmesini teşvik eder. Yeşil alanların artırılması ve yerel bitki örtüsünün kullanımı önemlidir.
• Taksonomiler ile Uyum: Biyoçeşitliliğin korunması, taksonomilerin kritik hedeflerinden biridir. Yeşil sertifikaların ekolojik koruma kriterleri, bu hedefle uyumludur.

Türkiye’deki Durum ve Fırsatlar

Türkiye, AB ile olan ekonomik ve ticari ilişkilerini güçlendirmek amacıyla Yeşil Mutabakat ve AB Taksonomisi ile uyumlu politikalar geliştirmeye odaklanmıştır. Bu süreçte ortaya çıkan fırsatlar ve potansiyel gelişmeler şunlardır:

1. Yasal Düzenlemeler ve Teşvikler: Enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımını teşvik eden yasalar ve yönetmelikler, yeşil bina projelerinin önünü açmaktadır. Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği ve Binalar ile Yerleşmeler İçin Yeşil Sertifika Yönetmeliği bu alandaki önemli düzenlemelerdendir.
2. Kentsel Dönüşüm Projeleri: Eski ve enerji verimliliği düşük yapıların yerine, yeşil sertifikalı yeni binaların inşa edilmesi, kentsel dönüşüm projeleri için büyük bir fırsat sunmaktadır.
3. Yatırımcılar ve Finans Kurumları: Sürdürülebilir finansman olanakları, yeşil bina projelerine yatırımın artmasını sağlamaktadır. ESG kriterlerine uygun projeler, yatırımcılar için cazip hale gelmektedir.
4. Bilgilendirme ve Eğitim: Sektörde farkındalığın artırılması, yeşil sertifikalar ve taksonomi standartlarına uygun daha fazla projenin hayata geçirilmesini teşvik edecektir.

Yeşil Sertifikalar ve Türkiye Yeşil Taksonomisi'nin Entegrasyonu

Yeşil sertifikasyon sistemleri, Türkiye Yeşil Taksonomisi'nin hedefleriyle doğrudan uyumludur ve entegrasyonu şu şekillerde sağlanabilir:

• Standartların Uyumlaştırılması: Yeşil sertifikaların kriterleri, Türkiye Yeşil Taksonomisi'nin çevresel hedefleriyle entegre edilerek, ulusal standartların uluslararası en iyi uygulamalarla uyumlu hale getirilmesine katkı sağlar.
• Yerel İhtiyaçlara Uyum: Sertifikasyon sistemlerinin esnek yapısı sayesinde, Türkiye'nin iklimsel ve kültürel özellikleri göz önünde bulundurularak kriterler adapte edilebilir. YeS-TR, bu anlamda Türkiye'nin özgün ihtiyaçlarına yanıt veren bir sertifikasyon sistemidir.
• Eğitim ve Farkındalık Artırma: Sektör paydaşlarının yeşil sertifikalar ve taksonomi hakkında bilinçlendirilmesi, sürdürülebilir uygulamaların yaygınlaşmasını hızlandıracaktır.

Yeşil sertifikasyon sistemleri, AB ve Türkiye Yeşil Taksonomileri ile uyumlu yapıları sayesinde, sürdürülebilir bina projelerinin geliştirilmesinde kritik bir rol oynamaktadır. YeS-TR gibi ulusal sertifikasyon sistemlerinin yaygınlaştırılması, Türkiye'nin sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmasında önemli bir adımdır. Türkiye'nin Yeşil Taksonomi çalışmalarını sürdürmesi, ülkemizin uluslararası finansman kaynaklarına erişimini kolaylaştıracak ve yeşil ekonomiye geçişi hızlandıracaktır. Yeşil bina uygulamalarının yaygınlaşması, hem çevresel hem de ekonomik faydalar sağlayarak Türkiye'nin geleceğine olumlu bir katkı sunacaktır.

Kaynaklar

1. U.S. Green Building Council, LEED and the EU Taxonomy Whitepaper, 2022.
2. T.C. Ticaret Bakanlığı, AB Yeşil Mutabakatı ve Sürdürülebilir Finansman, 2023.
3. T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Türkiye Yeşil Taksonomisi Çalışmaları, 2023.
4. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği, 2008.
5. T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Binalar ile Yerleşmeler İçin Yeşil Sertifika Yönetmeliği, 2017.
6. T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, YeS-TR Yeşil Sertifika Sistemi, 2021.
7. Avrupa Komisyonu, AB Taksonomisi, 2021.
8. Dünya Yeşil Binalar Konseyi, Yeşil Binaların Sosyal ve Ekonomik Faydaları, 2021.