Sürdürülebilirlikte Küresel Bir Yol Haritası: GRI Standartları

Sürdürülebilirlik raporlaması, şirketin insanlar ve gezegen üzerindeki etkilerini ortaya koyarken aynı zamanda stratejiye veri temelli yön verir. Bu blog yazısı; “Neden raporlamalıyız, niçin ilk adımda GRI çerçevesini seçmeliyiz, sürdürülebilirlik raporlamasının şirkete faydaları nelerdir ve GRI Standartları diğer düzenleyici çerçevelerle nasıl entegre olur?” sorularını yanıtlar.

Sürdürülebilirlikte Küresel Bir Yol Haritası: GRI Standartları

Sürdürülebilirlik, günümüzde kurumlar için bir seçenek değil; uzun vadeli başarı, yatırımcı güveni ve toplumsal sorumluluğun ayrılmaz bir bileşeni haline gelmiştir. Kurumların çevresel, sosyal ve ekonomik etkilerini şeffaf ve sistematik biçimde raporlaması artık küresel ölçekte beklenen bir uygulamadır. Küresel değer zincirleri daha karmaşıklaşırken, şirketlerin yalnızca finansal sonuçlarını değil; çevresel, toplumsal ve yönetişimsel etkilerini de açıklamaları kritik hâle gelmiştir. Bu noktada devreye giren GRI (Global Reporting Initiative) Standartları, sürdürülebilirlik raporlaması için uluslararası geçerliliği olan, denetlenebilir, karşılaştırılabilir, en yaygın ve en köklü olarak tanımlanan küresel bir raporlama çerçevesi sunar.

GRI’nin Amacı ve Küresel Rolü

GRI, 1997 yılında kurulan, bağımsız ve kâr amacı gütmeyen uluslararası bir kuruluştur. Misyonu; kurumların çevre, toplum ve ekonomi üzerindeki etkilerini anlamalarına, yönetmelerine ve bu etkileri kamuoyuyla güvenilir biçimde paylaşmalarına olanak tanımaktır. GRI, sürdürülebilirliğin kurumsal kültürün ayrılmaz bir parçası olduğu, şeffaf ve hesap verebilir bir dünya vizyonuyla hareket eder.

GRI Standartları, dünya genelinde sürdürülebilirlik dilini ortaklaştıran açık ve erişilebilir bir yapıya sahiptir. Tüm sektör ve ölçeklerdeki kuruluşlara açıktır. Bugün 14.000’den fazla kuruluş bu standartları uygulamaktadır ve dünyanın en büyük 250 şirketinin yaklaşık %78’i sürdürülebilirlik raporlarını GRI çerçevesinde hazırlamaktadır.

GRI Standartları, çok paydaşlı bir yaklaşımla geliştirilir. Şirket temsilcileri, yatırımcılar, sivil toplum kuruluşları, akademisyenler ve sendikalar gibi farklı grupların katkısıyla şekillenen bu standartlar, kurumların yalnızca raporlama değil, stratejik dönüşüm süreçlerine de destek sunar.

GRI Standartlarının Yapısı: Modüler ve Kapsayıcı

GRI Standartları, kuruluşların etkilerini yapılandırılmış ve karşılaştırılabilir biçimde raporlayabilmesini sağlamak amacıyla modüler bir sistem olarak tasarlanmıştır. Benzersiz modüler yapısıyla üç katmanlı bir standart sistemi sunulur. “Evrensel Standartlar” tüm kuruluşlar için ortak temeli atarken; “Sektör Standartları” sektörlere özgü yüksek öncelikli konuları derinleştirir; “Konu Bazlı Standartlar” ise enerji, emisyon, atık ve insan hakları gibi disiplinlere dair ayrıntılı göstergeler içerir. Bu sistem, farklı ölçek ve sektörlerdeki kuruluşlara esnek ve tutarlı bir yol haritası sağlar:

• GRI Evrensel Standartları:
  Tüm kurumlar için geçerli olan bu standartlar, temel ilkeler (doğruluk, denetlenebilirlik, tarafsızlık), genel açıklamalar ve öncelikli konuların belirlenmesine ilişkin metodolojiyi içerir.
• GRI 1: Foundation 2021 – Standartların kullanımına ilişkin genel çerçeve ve raporlama ilkelerini açıklar.
• GRI 2: General Disclosures 2021 – Kurumun yapısı, faaliyetleri, yönetişim yapısı ve paydaş ilişkilerine dair temel bilgileri içerir.
• GRI 3: Material Topics 2021 – Kurumların etkilerini belirleme ve önceliklendirme sürecine ilişkin adımları ve açıklamaları içerir.
• GRI Sektörel Standartları:
  Petrol, gaz, tarım, tekstil gibi sektörlere özel etkileri belirlemek için hazırlanmış standartlardır. GRI 3’te tanımlanan önemlilik değerlendirme sürecinde sektörel rehberlik sunar.
• GRI Konu Bazlı Standartları (Topic Standards):
  Atık yönetimi, karbon emisyonları, iş sağlığı ve güvenliği, insan hakları gibi belirli sürdürülebilirlik konularına odaklanır. Kuruluşlar, öncelikli konularına uygun olanları seçerek kullanır.

GRI Standartlarının Amacı ve Kullanım Alanı

GRI Standartları, kuruluşların ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerini şeffaf, karşılaştırılabilir ve yapılandırılmış bir şekilde raporlamalarına olanak tanır. Bu yapı, hem sürdürülebilirlik raporlamasına ilk kez başlayacak kuruluşlar için yol gösterici bir çerçeve sunar, hem de deneyimli kullanıcılar için sistemdeki güncellemeler ve özellikle sektör standartlarının raporlama sürecindeki rolü konusunda rehberlik sağlar. GRI Standartları, sektör ve ölçek bağımsız olarak, her türden kamu veya özel sektör kuruluşu tarafından kullanılabilir. Küçük ölçekli işletmelerden çok uluslu şirketlere, kamu kurumlarından sivil toplum kuruluşlarına kadar geniş bir yelpazede uygulanabilirliği bulunur. GRI’ye uygun sürdürülebilirlik raporlaması için izlenmesi gereken temel adımlar şunlardır:

• Kurumsal bağlamın ve faaliyet kapsamının anlaşılması,
•  Gerçek ve potansiyel etkilerin belirlenmesi,
• Bu etkilerin önem derecelerine göre değerlendirilmesi,
• Öncelikli konuların tespiti ve raporlamaya çerçevesinin belirlenmesi,
• İlgili açıklamaların seçilmesi, verilerin toplanması ve raporun oluşturulması.

GRI Raporlamasının Stratejik Katkısı

GRI Standartları kurumsal iletişim aracı ve raporlama aracı olmasının yanında aynı zamanda stratejik bir yönetim çerçevesidir. GRI tabanlı sistematik süreçlerin ilk çıktısı iç veri yönetişiminin olgunlaşmasıdır. Enerji, su, hammadde tüketimi gibi girdiler izlenebilir hâle gelir; israf noktaları ortaya çıkar ve operasyonel verimlilik artar. Aynı zamanda, çevresel etkiler, tedarik zinciri kopmaları veya insan hakları ihlali gibi kritik konuların haritalanması, erken uyarı mekanizmaları kurarak kurumsal dayanıklılığı güçlendirir. Akademik çalışmalar, düzenli sürdürülebilirlik raporlamasının firma değerini ve sermayeye erişim kolaylığını doğrudan olumlu etkilediğini göstermektedir.

o   Şeffaflık ve Güven: Paydaşlarla açık ve güvenilir bilgi paylaşımı yapılmasını sağlar.

• Risk ve Fırsat Yönetimi: Sosyal ve çevresel etkiler değerlendirilerek potansiyel riskler ve fırsatlar öngörülür.
• Yatırımcı Güveni: ESG kriterlerinin yatırım kararlarında giderek daha fazla rol oynaması, GRI uyumlu raporlamanın değerini artırmaktadır.
• Yasal Uyum: Ulusal ve uluslararası düzenlemelere hazırlık sağlar.
• Kurumsal Kültüre Katkı: Sürdürülebilirlik bilincini kurumsal yapıya entegre eder.

GRI, sürdürülebilirlik yolculuğuna başlamak isteyen kurumlara yapılandırılmış ve etkili bir rehberlik sunar. GRI 3 standardı, etki temelli önemlilik değerlendirmesi sayesinde şirketlerin gerçek ve potansiyel etkilerini tespit etmesine ve bu etkileri önceliklendirmesine olanak tanır. GRI Standartları, kurumların yalnızca sürdürülebilirlik raporlamasını gerçekleştirmesini değil, aynı zamanda daha etik, daha sorumlu ve uzun vadeli başarıyı hedefleyen bir kurumsal kültür oluşturmasını sağlar. Uluslararası kabul görmüş bu yapı, sürdürülebilirlik stratejilerini güçlü temeller üzerine inşa etmek isteyen tüm kurumlar için vazgeçilmez bir yol haritasıdır. GRI ile raporlama yapan şirketler:

• Etkilerini anlamlandırır ve yönetir,
• Şeffaf ve hesap verebilir kurumsal yapı oluşturur,
• Sürdürülebilir kalkınmaya katkı sağlar,
• Paydaşlarıyla güvene dayalı ilişkiler kurar.

GRI ile Sürdürülebilirlik Standartları Arasındaki Uyum

2023 yılında GRI ve EFRAG tarafından yayınlanan ortak açıklama ile Avrupa Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları (ESRS) ile GRI Standartları arasında yüksek düzeyde uyum sağlandığı duyurulmuştur. Bu teknik uyum, Avrupa Birliği'nin Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Direktifi (CSRD) kapsamında benimsenen çift yönlü önemlilik ilkesine dayanmaktadır. GRI‑EFRAG iş birliğiyle geliştirilen “GRI‑ESRS Interoperability Index”, CSRD kapsamındaki yaklaşık 50.000 işletmeye çifte raporlama yükü getirmeden uyum imkânı sağlar.

Bu uyum sayesinde:

• GRI ile raporlama yapan kuruluşlar ESRS’ye büyük ölçüde hazırdır.
• ESRS kapsamında raporlama yapan kuruluşlar, aynı zamanda GRI ile “referansla” raporlama yapmış sayılır.
• GRI'nin konu bazlı standartları, ESRS kapsamında yer almayan alanlar için tamamlayıcı bilgi sunar.

GRI, bu geçiş sürecini kolaylaştırmak adına eşleştirme tabloları, CSRD/ESRS eğitimleri ve uyumluluk geri bildirim hizmetleri sunmaktadır.

GRI uyumlu bir sürdürülebilirlik raporuna sahip olmak EcoVadis skorlamasında da doğrudan avantaj sağlar. EcoVadis, kuruluşlardan politika beyanı, uygulama kanıtı ve performans verilerini tutarlı biçimde sunmasını bekler. GRI raporu bu verileri standartlaşmış formatta belgelediği için: “Politikalar” başlığındaki ilkeler ve hedefler EcoVadis’in politika kriterini karşılar; (ii) GRI göstergeleri kapsamında paylaşılmış prosedürler, sertifikalar ve denetim sonuçları uygulama kanıtı bölümünde puan artışı getirir; (iii) niceliksel veriler (emisyon, enerji, iş sağlığı-güvenliği vb.) performans alt-kategorisinde güçlü referans olur. Böylece EcoVadis anketi ek belge talep etmeksizin sağlam bir doğrulama tabanı bulur, değerlendirme süresi kısalır ve nihai skor, şeffaf, denetlenebilir veri setiyle desteklendiği için genellikle daha yüksek gerçekleşir.

GRI Standartları, sürdürülebilirlik raporlamasının küresel ortak dili olarak, kuruluşlara yalnızca itibar kazandırmaz; risk yönetimi, stratejik dönüşüm ve sermaye erişimi gibi temel iş hedeflerinde de somut faydalar sağlar. Modüler yapısı, IFRS ISSB ve ESRS ile yüksek düzeyli uyumu ve insan odaklı yaklaşımı sayesinde, sürdürülebilirlik yolculuğunu başlatmak veya olgunlaştırmak isteyen tüm şirketler için en makul başlangıç noktası olmaya devam etmektedir.

GRI raporlamasına başlamak için önerilen adımlar:

ü  Faaliyetlerinizin çevresel, sosyal ve ekonomik etkilerini belirleyin.

ü  GRI 3 doğrultusunda öncelikli konularınızı tespit edin.

ü  GRI içerik dizinini hazırlayarak raporunuzu yapılandırın.

ü  Süreci profesyonel danışmanlık desteğiyle yürütün.

Kaynakça

·       European Financial Reporting Advisory Group & Global Reporting Initiative. (2023, Eylül). Joint statement on the high level of interoperability achieved between the ESRS and the GRI Standards. https://www.efrag.org

·       Global Reporting Initiative. (2021). A short introduction to the GRI Standards (Güncellenmiş sürüm). GRI.

·       Global Reporting Initiative. (2023). Interoperability considerations for GHG emissions when applying GRI Standards and ISSB Standards. GRI.

·       Global Reporting Initiative. (2024). The value of sustainability reporting and the GRI Standards. GRI.

·       Global Reporting Initiative. (2024). GRI Academy: Transitioning to the GRI Standards 2021 update [Çevrimiçi eğitim modülü]. https://www.learning.gri.org

·       IFRS Foundation & Global Reporting Initiative. (2024, Mayıs). Collaboration to deliver full interoperability between ISSB Standards and GRI Standards (Basın bildirisi). IFRS Foundation.

·       KPMG International. (2024). Survey of sustainability reporting 2024: Global trends. KPMG.